Waalse Verdienste 2017, categorie Wetenschappen

Anabelle Decottignies benoemd tot Officier van de Waalse Verdienste,
categorie Wetenschappen

Op donderdag 14 december heeft de Waalse regering Anabelle Decottignies tot de rang van Officier van de Waalse Verdienste verheven voor het onderzoek dat zij "gedurende 15 jaar heeft uitgevoerd naar de mechanismen van kankercellen waarmee zij de "eeuwige jeugd" verwerven, die hen toelaat zich te delen zonder limiet".

Het onderzoek

Sinds vijftien jaar is de groep van Anabelle Decottignies geïnteresseerd in telomeren, gespecialiseerde structuren aan het einde van elk van onze chromosomen. Telomeren worden biologische klokken genoemd, omdat de 'jeugd' van onze cellen grotendeels afhankelijk is van de toestand van onze telomeren. Hoe ouder we worden, hoe meer onze telomeren verslijten, wat leidt tot cellulaire veroudering en verlies van de vernieuwingscapaciteit van weefsels, wat bijvoorbeeld een afname van immuniteit of genezingsefficiëntie betekent. Deze mechanismen van cellulaire veroudering hebben tegelijk een beschermend effect omdat ze, door het beperken van celdelingen, een obstakel vormen voor de ontwikkeling van tumoren. Desalniettemin bestaat kanker en neemt het risico op kanker toe met de leeftijd. Aan het einde van de vorige eeuw werd deze schijnbare paradox opgelost, toen werd aangetoond dat kankercellen erin slagen hun 'eeuwige jeugd' te garanderen door embryonale mechanismen voor het behoud van telomeren – normaal in slaap in volwassen cellen - te reactiveren. Deze grote ontdekkingen werden in 2009 beloond met de Nobelprijs voor de geneeskunde.

Werk uitgevoerd door het laboratorium van Anabelle Decottignies en, tegelijkertijd, door de groep van prof. Roger Reddel in Sydney, heeft aangetoond dat voor bepaalde kankers die kinderen treffen, zoals neuroblastoom of melanoom, het proces anders is. In deze situaties lijkt kanker zich te kunnen ontwikkelen vanuit cellen die zeer lange telomeren hebben en daarom de embryonale mechanismen van telomeer-instandhouding niet hoeven te ontwaken, waardoor het tumorproces wordt vergemakkelijkt. Deze ontdekkingen zijn van groot belang in de context van antitumortherapieën die op de cellulaire onsterfelijkheid gericht zijn, omdat dergelijke behandelingen in deze specifieke gevallen niet effectief zullen zijn.

Naast deze ontdekking die het concept van cellulaire onsterfelijkheid van de tumorcel radicaal heeft veranderd, heeft de groep van Anabelle Decottignies onlangs in samenwerking met het team van Marc Francaux en Louise Deldicque (UCL) aangetoond dat lichaamsbeweging een directe invloed kan hebben op telomeren door het stimuleren van de productie van beschermende niet-coderende RNA's. Deze bevindingen suggereren dat lichaamsbeweging een beschermend effect kan hebben tegen het verlies van de vernieuwingscapaciteit van weefsels met de leeftijd. De groep van Anabelle Decottignies heeft zich ook toegelegd op de studie van een alternatief onderhoudsmechanisme van telomeren, dat actief is in bepaalde tumoren zoals sarcomen en verschilt van het embryonale mechanisme. Het begrijpen van dit alternatieve mechanisme van telomerenonderhoud biedt interessante nieuwe perspectieven in antitumortherapie.

De onderscheiding

De Waalse Verdienste wordt sinds 2011 jaarlijks door de Waalse autoriteiten toegekend. Ze onderscheidt "elke natuurlijke of rechtspersoon waarvan het talent of de verdienste Wallonië uitzonderlijk eert of heeft geëerd en die zo op betekenisvolle wijze tot de uitstraling van Wallonië bijdraagt." Er zijn vier rangen: medaillewinnaar, ridder, officier en commandant.