Nieuwe effective behandeling voor ernstige vaatziekte

Behandeling met thalidomide leidt tot een opzienbare vermindering van symptomen en verbetering van de kwaliteit van leven bij patiënten met ernstige arterioveneuze malformaties. Dat is de conclusie van een studie bij 18 patiënten, uitgevoerd door Prof. Laurence Boon en Prof. Miikka Vikkula, in een langdurige samenwerking tussen het de Duve Instituut en het Centrum voor Vasculaire Aandoeningen van het Universitair Ziekenhuis Saint-Luc.

Arterioveneuze malformaties (AVM's) zijn moeilijk te behandelen vasculaire aandoeningen waarbij abnormale verbindingen worden gevormd tussen hoge- en lagedrukbloedvaten (slagaders en aders). Laesies kunnen overal in het lichaam ontstaan. Ze zijn pijnlijk en kunnen leiden tot terugkerende en soms levensbedreigende bloedingen, zweren en functionele beperkingen. Hoewel ze meestal bij de geboorte aanwezig zijn, worden AVM's doorgaans pas zichtbaar en symptomatisch in adolescenten of volwassenen, en kunnen ze in de loop van de tijd evalueren tot steeds ernstigere symptomen. De gebruikelijke behandeling is embolisatie (opzettelijke blokkering van bloedvaten) gevolgd door chirurgische resectie. Volledige resectie is echter zelden mogelijk en gedeeltelijke resectie leidt vaak tot dramatische verslechtering.

Sommige mensen met AVM's kunnen een relatief normaal leven leiden, maar zelfs in minder ernstige gevallen bestaat altijd het risico dat de abnormale knopen van bloedvaten barsten en een beroerte veroorzaken in de hersenen. Jaarlijks krijgt ongeveer één op de honderd AVM-patiënten een beroerte.

“Onze groep bestudeert al 30 jaar de oorzaken van vasculaire aandoeningen”, zegt Prof. Vikkula, hoofd van het laboratorium voor Menselijke Genetica van het de Duve Instituut. “We hebben verschillende genetische oorzaken geïdentificeerd en hebben kunnen aantonen dat bepaalde mutaties de signalering in de cellen van bloedvatwanden activeren, en dit bevordert de abnormale vorming van bloedvaten (angiogenese). Dit bracht ons ertoe ons af te vragen of het mogelijk was om thalidomide te gebruiken om abnormale bloedvatvorming te remmen”. Thalidomide werd in de jaren vijftig gebruikt als kalmerend middel voor zwangere vrouwenen en werd berucht om zijn teratogene eigenschappen. Later bleek dat deze effecten het gevolg waren van een sterk remmend effect van thalidomide op de angiogenese.

Nadat was aangetoond dat een vasculaire malformatie gecorrigeerd kon worden in een muismodel, startte Prof. Laurence Boon van het Centrum voor Vasculaire Aandoeningen van het Universitair Ziekenhuis Saint-Luc in 2010 een klinische studie naar het gebruik van thalidomide in AVM's. Ze rekruteerde 18 patiënten, tussen 19 en 70 jaar oud, met ernstige misvormingen die niet konden worden behandeld met conventionele therapieën.

"Alle patiënten ervoeren een snelle vermindering van pijn, samen met het stoppen van bloedingen en de genezing van zweren wanneer deze aanwezig waren", zegt Prof. Vikkula. "Drie patiënten met hartfalen zagen deze problemen ook opgelost en één AVM leek volledig te genezen na 19 maanden thalidomide en een follow-up van acht jaar". De onderzoekers toonden bij vijf patiënten aan dat een gecombineerde behandeling met embolisatie een verlaging van de dosis thalidomide met klinische verbetering mogelijk maakte. Het verlagen van de dosis leidde tot minder bijwerkingen tijdens de behandeling.

Verdere klinische onderzoeken zijn nodig om de veiligheid en werkzaamheid van de behandeling met thalidomide bij AVM's te bevestigen. "Hoewel onze studie relatief klein is, zijn de resultaten overtuigend, en we hopen dat ze zullen worden bevestigd door grotere proeven", zegt Prof. Vikkula. De resultaten geven veel hoop op een betere toekomst voor patiënten met een AVM.

Aangetaste hand van een AVM-patiënt.
(a) Vóór de behandeling met thalidomide: de AVM kwam terug
ondanks amputatie van de tweede vinger.
(b) Volledige genezing na 2 jaar behandeling met thalidomide.

(Bron: Artikel in Nature Cardiovascular Research, zie hieronder)

Artikel over dit onderzoek

Case report study of thalidomide therapy in 18 patients with severe arteriovenous malformation.
Boon LM, Dekeuleneer V, Coulie J, Marot L, Bataille A-C, Hammer F, Clapuyt P, Jeanjean A, Dompmartin A & Vikkula M.
Nat Cardiovasc Res (2022) 1: 562–567